گفتاری درباره بودجه‌ریزی بهره‌ور

در این یادداشت دکتر حمیدرضا نایبی به بررسی آسیب های بودجه ریزی فعلی اشاره و درادامه رویکردی در سه مرحله پیشنهاد داده است.

1- بودجه پشتیبانی مؤثری برای دستیابی به اهداف و برنامه های توسعه به عمل نمی آورد، این موضوع می تواند به دلیل تهیه نشدن برنامه های عملیاتی همسو با برنامه های توسعه به تفکیک دستگاه های مجری، سیاستگذار کلان و سیاست گذار بخشی باشد.

2- بهای تمام شده خدمات دولت خیلی بالا است و مشخص نیست که در شرایط رقابتی و با این هزینه چه مقدار خدمات بیشتر می توان دریافت کرد.

3- ساز و کار مؤثری برای نظارت بر اینکه دستگاه ها در ازای پول دریافتی چه مقدر خدمات و با چه کیفیتی ارائه دادند وجود ندارد و گفته می شود بخشی کمی از بودجه به درستی مدیریت می شود.

4- برنامه و بودجه کارکرد ارائه بازخورد عملکرد به دستگاه ها پیدا نکرده و به دلیل فقدان به کار گیری رویکردهای تنبیهی و تشویقی نتوانسته محرک اصلاحات ساختاری و بهبود مدیریت در دولت گردد.

5- از یک مدل تخصیص بهینه منابع با استفاده از روش های برنامه ریزی ریاضی و رویکردهای علمی جدید استفاده نمی شود.

6- ناتوانی بودجه در جلوگیری از تحریک تورم و ایجاد برقراری عدالت اجتماعی.

7- فدا شدن بودجه عمرانی کشور به نفع بودجه جاری در حالیکه اگر بودجه جاری به مقدار لازم و بهینه پرداخت می گردید بخشی از منابع برای تخصیص به پروژه های عمرانی فراهم می گردید و 70 هزار پروژه استانی و 8 هزار پروژه ملی نیمه تمام روی دست کشور نمی ماند.

هم اکنون این نظام عمدتا یک توافق ابتدای سال است برای مخارج سالانه ، به هر کس بهتر کار کند لزوما پول بیشتر نمی دهد و به هرکس بد کار کند لزوما پول کمتر نمی دهد ، یک دستگاه بدون تشویق و تنبیه دستگاه اجرایی و لزوما آنرا که متوجه نمی کند به ضرورت ایجاد اصلاحات ساختاری.

بودجه ریزی که یکی از خرده نظامات مدیریتی است و باید هماهنگ و درخدمت نظامات برنامه ریزی، راهبری، تشکیلات و اصلاح روشها، انگیزش کارکنان و مدیریت دانش سازمانی باشد هم اکنون تبدیل به کل شده است.

به همین دلیل است که جدایی سازمان های برنامه و بودجه از اداری و استخدامی کشور یک اشتباه بزرگ است که هر دو را ناکارآمد و ناقص کرده.

در این قسمت یک رویکرد مشتمل بر سه مرحله برای همسویی و هم افزایی سازمانی دو نهاد برنامه ریزی و اداری و استخدامی کشور پیشنهاد می شود:

فاز اول: ارجاع چند موضوع همکاری جدی در سطح آزمایشی بین دو نهاد، مثلا بررسی چند برنامه دو فعالیتی که به تشخیص سازمان برنامه بسیار عملکرد ضعیفی دارد و تشکیل گروه آسیب شناسی.

فاز دوم: در صورت موفقیت فاز اول و دستیابی به رویه و رویکرد مشخص عارضه یابی اداری و بازنگری بودجه ای تعریف یک وظیفه جدید بین سازمانی به سرپرستی نهاد واسط مانند نهاد ریاست جمهوری (درصورت لزوم).

فاز سوم: درصورت موفقیت فاز دوم، درگیر کردن سازمان اداری از همان مرحله بودجه ریزی به طوریکه شرط تایید بودجه ، اخذ تأییدیه سازمان اداری به لحاظ تأیید ساختار و مدیریت دستگاه در دستیابی به برنامه پیشنهادی گردد.

*دکتر حمیدرضا نایبی

* مطالب مطرح شده لزوما دیدگاه انجمن بهره وری ایران نیست.